Choroby soi
Tekst: Katarzyna Szulc, Plantpress
Zdjęcia: Anna W. Piesik, Shutterstock
Sfinansowano z Funduszu Promocji Roślin Oleistych
Soja w naszym kraju cieszy się rosnącym powodzeniem, wraz z rozwojem uprawy tego gatunku należy się spodziewać w plantacjach rosnącego zagrożenia ze strony patogenów chorobotwórczych. Oznacza to konieczność prawidłowego rozpoznania chorób oraz umiejętnie dobranej ochrony fungicydowej.
Soja, jak każda roślina narażona jest na atak patogenów chorobotwórczych, praktycznie już od wschodów. Gatunek ten będąc dość nowatorskim na naszych polach uznawany jest jeszcze raczej za wolny od chorób. Wraz z popularyzacją uprawy soi, należy się spodziewać zmiany tej tendencji i wzrostu porażenia przez choroby.
Metodą agrotechnicznego zapobiegania, a przynajmniej ograniczenia występowania jest prawidłowa agrotechnika uprawy, tj. zakładanie plantacji na glebach odpowiadających wymaganiom soi, właściwe przygotowanie pola, terminowy siew na odpowiednią głębokość materiału siewnego dobrej jakości i właściwie zaprawionego, unikanie zbyt gęstej obsady oraz monokultury upraw. W razie konieczności sięganie po ochronę chemiczną – do dyspozycji mamy kilka substancji czynnych fungicydów, na których bazuje kilkadziesiąt preparatów, najczęściej o szerokim spektrum ochrony przed chorobami.
Zgorzel siewek
– powoduje ją wiele gatunków grzybów (np. Ascochyta, Fusarium, Rhizoctonia, Phytophthora, Sclerotinia).
Najczęściej występuje powschodowa zgorzel siewek. Jej pierwszym objawem jest przewracanie się roślin na skutek zamierania przyziemnej części łodygi. Zaatakowane siewki mają początkowo drobne sczernienia lub zbrunatnienia na korzonkach, potem zmiany obejmują cały obwód łodyżki, widoczne są na częściach pomiędzy korzonkiem, a liścieniami. Objawy porażenia mogą występować też na liścieniach i pierwszych liściach właściwych. W wyniku porażenia wchodzące rośliny więdną, przewracają się, gniją, zamierają. Brak wschodów powoduje przedwschodowa zgorzel siewek. Jest mniej niebezpieczna dla plantacji ze względu na to, że rozprzestrzenianie się na zdrowe siewki przebiega powoli albo wcale. Zgorzel siewek zarówno przed- jak i powschodowa prowadzi do zmniejszenia obsady i obniżenia plonu. Źródłem choroby jest siew porażonych nasion, na nieodpowiedniej głębokości (za głęboki siew), trudne warunki podczas wchodów: utrzymujące się niskie temperatury, zbyt wysoka wilgotność gleby, jej zaskorupienie. Do ochrony przed zgorzelą siewek do dyspozycji mamy preparaty oparte na substancji czynnej fludioksonil (np. Celest 025 FS, Fluarto 50 FS, Madron 50 FS, Maxim 025 FS, Omnix 025 FS, Prepper).
Antraknoza
(Colletotrichum sp.)
– pierwsze zmiany chorobowe mogą pojawić się wcześnie, już w fazie siewki w postaci brunatnoczerwonych plamek. Najbardziej charakterystyczne objawy choroby występują na strąkach – brunatne nieco wklęsłe plamy o zaokrąglonym kształcie. Porażane strąki nie rosną, są zniekształcone, sczerniałe, dochodzi do zakażenia nasion. Choroba może być widoczna także na ogonkach liściowych i pędach. Źródłem choroby są porażone nasiona, zbyt gęsty siew, silne zachwaszczenie, wysoka wilgotność (przedłużające się opady deszczu, obfita rosa, mgła) i temperatura powyżej 20°C w fazie zawiązywania strąków. Do ochrony chemicznej soi prze chorobą zastosować można preparaty bazujące na azoksystrobinie (np. Amistar 250 SC, Azoguard AZT 250 SC, Azoksar Super 250 SC, Bolid Plus 250 SC, Conclude AZT 250 SC, Dobromir Super 250 SC, Dobromir Top 250 SC, Globaztar AZT 250 SC, Makler Plus 250 SC, Mirador 250 SC, Zaftra AZT 250 SC, Zakeo 250 SC). Zalecane są zapobiegawczo lub w momencie wystąpienia pierwszych objawów, od fazy rozwiniętego 7. liścia właściwego do fazy rozwoju strąków, gdy 20 proc. strąków osiąga typową długość (BBCH 17-72). Od fazy widocznego pierwszego międzywęźla do końca fazy kwitnienia (BBCH 31-69) sięgnąć możemy po fabryczną mieszaninę azoksystrobiny z difenokonazolem (np. Angle, Amistar Gold Max, Bicanta, Quadris Gold). W fazie od początku do pełni kwitnienia zalecany jest także fludioksonil w preparacie Treso.
Askochytoza
(Ascochyta sp.)
– objawy choroby obserwujemy na liściach i strąkach w postaci ciemnobrunatnych plam. Początkowo przebarwienia są niewielkie, w miarę rozwoju powiększają się, są jaśniejsze na środku z widocznymi czarnymi drobnymi punktami (piknidia, z których uwalniają się zarodniki). Źródłem choroby są porażone nasiona. Rozwojowi i rozprzestrzenianiu się sprzyja temperatura 20-24°C, wysoka wilgotność powietrza, powyżej 80 proc. częste opady deszczu, utrzymujące się mgły. Ww. preparaty do zwalczania antraknozy soi są zarejestrowane także do ochrony przed askochytozą w tym gatunku.
Septorioza,
czyli brązowa plamistość liści soi
(Septoria glycines)
– obserwujemy objawy w postaci ciemnobrązowych plam z żółtą otoczką o nieregularnym kształcie. Zmiany pojawiają się najpierw na starszych liściach. Porażone liście żółkną, zasychają i opadają, przez co zmniejsza się powierzchnia asymilacyjna i rośliny gorzej plonują. Przy silnej infekcji roślina przedwcześnie zamiera. Podobne objawy daje zaraza bakteryjna soi (Pseudomonas syringae pv. glycinea – PSG), przy czym w przypadku tej choroby objawy najpierw uwidaczniają się na najmłodszych liściach. Zaraza bakteryjna soi występuje w krajach, gdzie roślina ta uprawiana jest na dużą skalę.
Głównym źródłem porażenia brązową plamistość liści soi są resztki pożniwne, na których grzyb zimuje. Chorobie sprzyjają wysoka wilgotność powietrza powyżej 80 proc. i temperatury 20-25°C, może wystąpić przy nadmiernym zagęszczeniu roślin. Do walki z chorobą wykorzystać można substancję czynną protiokonazol (np. Protikon 250 EC, Virid 250 EC) oraz substancje czynną fludioksonil (Treso). Preparaty stosujemy od początku do pełni fazy kwitnienia (BBCH 61-65), przy czym oparte o protiokonazol można użyć od pełni rozwoju kwiatostanu na pędzie głównym (BBCH 53-65).
Fuzarioza zgorzelowa
(Fuzaryjna zgorzel szyjki korzeniowej i podstawy łodygi)
– wywoływana jest przez grzyby rodzaju Fusarium i pojawia się na początkowym etapie wzrostu soi. Porażone rośliny wolno rosną, są mniejsze i słabsze w porównaniu do zdrowych. Zmiany chorobowe obserwujemy na szyjce korzeniowej oraz podstawie łodygi w postaci ciemnobrązowych i czerwonawych przebarwień, powstających w wyniku stopniowego rozkładu tkanek. Źródłem infekcji są patogeny glebowe jak i zasiedlające nasiona. Choroba dobrze rozwija się przy nadmiernym uwilgotnieniu gleby oraz niskich temperaturach, sprzyja jej monokultura uprawy oraz obecność nicieni w glebie, które uszkadzają skórkę korzenia.
Fuzarioza naczyniowa
(Fuzaryjne więdnięcie)
– chorobę wywołuje grzyb Fusarium oxysporum, który atakuje wiązki przewodzące w tkankach (pędy, ogonki liściowe). U chorych roślin na przekroju wzdłużnym widoczne są silnie zbrązowiałe wiązki przewodzące. W efekcie przewodzenie substancji jest utrudnione, co prowadzi do wyhamowania wzrostu roślin, zwijania się liści, więdnięcia kwiatostanów, ograniczenia wzrostu strąków. Objawy pojawiają się najczęściej w okresie kwitnienia, nasilają się w końcu czerwca do połowy lipca. Źródłem infekcji są porażone nasiona, chorobie sprzyja wysoka wilgotność i temperatura 25-28°C.
Fuzaryjne brunatnienie strąków
– na skutek porażenie strąki są jakby wysuszone, zbrązowiałe, drobne. Nasiona w takim strąku są źle rozwinięte, płaskie z brązowymi nieregularnymi plamami. Objawy uwidaczniaj się w fazie zawiązywania strąków. Źródłem infekcji są porażone nasiona, chorobie sprzyja wysoka wilgotność i temperatura 25-28°C. Do zwalczania fuzarioz stosuje się preparaty oparte na substancji czynnej fludioksonil (np. Celest 025 FS, Fluarto 50 FS, Madron 50 FS, Maxim 025 FS, Omnix 025 FS, Prepper), czyli jak w przypadku ochrony przed zgorzelą siewek.
Cerkosporioza
(Chwościk soi)
– chorobę wywołuje grzyb Cercospora sojina. Objawy chorobowe w postaci drobnych plam ujawniają się w okresie kwitnienia roślin lub nieco przed tą fazą. Później plamy zlewają się ze sobą tworząc nieregularne kształty na liściach, łodygach, strąkach. Przebarwienia są jasno szare z widoczną czerwonobrunatną obwódką. Tak naprawdę grzyb atakuje wcześniej, gdy rośliny soi są jeszcze młode i tworzą liście. Utajony rozwój choroby trwa ok. dwa tygodnie i w tym czasie objawy nie są widoczne. Tymczasem grzyb czyni już spustoszenie w tkankach roślin. Głównym źródłem zakażenia są porażone resztki roślinne. Chwościkowi soi sprzyja ciepła i wilgotna pogoda z opadami deszczu. Przeciwko chorobie od fazy widocznego pierwszego międzywęźla do końca fazy kwitnienia (BBCH 31-69) użyć możemy preparaty zwierające dwuskładnikową mieszaninę fabryczną azoksystrobiny i difenokonazolu (np. Angle, Amistar Gold Max, Bicanta, Quadris Gold) Od początku do pełni fazy kwitnienia (BBCH 61-65) fludioksonil (Treso).
Purpurowa cerkosporioza soi
– chorobę powoduje grzyb Cercospora kikuchii. Objawy uwidaczniają się w fazie zawiązywania strąków. Jak nazwa wskazuje, chorobę można zidentyfikować po purpurowych zmianach w postaci drobnych plamek na liściach – od wierzchołka oraz brzegów. Takie purpurowe plamy mogą też występować na strąkach i nasionach. Głównym źródłem infekcji są porażone resztki roślinne. Chorobie sprzyja wysoka wilgotność gleby i temperatura 25-28°C. Od początku do pełni fazy kwitnienia (BBCH 61-65) do ochrony można użyć, np. fludioksonil (Treso). Także preparaty na chwościk ograniczą porażenie.
Rdza soi
– powodowana jest przez głównie grzyb Phakopsora pachyrhizi. Objawy w postaci małych (2-5 mm), brązowych lub czerwonobrązowych plamek zauważalne są najczęściej w okresie kwitnienia, najpierw na dolnych partiach liści, w pobliżu ogonków liściowych. W miarę postępu choroby przybywa wypukłych plam (uredinia), wypełnionych bladożółto-brązowymi urediniosporami; opanowane zostają liście wyższych partii. Rośliny zaatakowane rdzą słabiej rosną, liście przedwcześnie zasychają i opadają. Źródłem infekcji są porażone resztki pożniwne. Chorobie sprzyja temperatura 16-28°C. Do walki z rdzą zrejestrowane są np. preparaty oparte na azoksystrobinie (np. Amistar 250 SC, Azoguard AZT 250 SC, Azoksar Super 250 SC, Bolid Plus 250 SC, Bolid Plus 250 SC, Dobromir 250 SC, Dobromir Super 250 SC, Dobromir Top 250 SC, Globaztar AZT 250 SC, Makler Plus 250 SC, Mirador 250 SC, Zaftra AZT 250 SC, Zakeo 250 SC).
Zgnilizna twardzikowa
(Sclerotinia sclerotiorum)
– objawami choroby są białoszare plamy, które pojawiają się w dolnych częściach pędu roślin w czasie kwitnienia lub przed zbiorem. Na plamach tworzy się biała, watowata grzybnia, a w niej w miarę rozwoju choroby uwidaczniają się czarne skleroty. Grzyb przerasta tkanki do wnętrza pędu odcinając tym samy dopływ asymilatów do pozostałej części rośliny, co może prowadzić do przedwczesnego jej zamierania. W opanowanych miejscach przez grzyb wnętrze rośliny wypełniają skleroty, które uwalniają się i osypują podczas zbioru. Źródłem infekcji są porażone nasiona, gleba z przetrwalnikami grzyba, np. po rzepaku. Chorobie sprzyja wczesny, zbyt gęsty siew, wysoka wilgotność powietrza powyżej 85 proc., temperatura 12-24°C. Przeciwko chorobie zapobiegawczo w trakcie siewu (BBCH 00) można stosować biofungicyd Xilon, zawierający antagonistyczny dla patogenów gatunek grzyba Trichoderma asperellum. Do ochrony chemicznej przed zgnilizną twardzikową soi, od fazy rozwiniętego 7. liścia właściwego do fazy rozwoju strąków, gdy 20 proc. osiąga typową długość (BBCH 17-72) zrejestrowane są preparaty bazujące na azoksystrobinie (np. Amistar 250 SC, Azoguard AZT 250 SC, Azoksar Super 250 SC, Bolid Plus 250 SC, Conclude AZT 250 SC, Dobromir Super 250 SC, Dobromir Top 250 SC, Globaztar AZT 250 SC, Makler Plus 250 SC, Mirador 250 SC, Zaftra AZT 250 SC, Zakeo 250 SC). Od fazy widocznego pierwszego międzywęźla do fazy powiększenia pierwszych pąków kwiatowych (BBCH 31-55) użyć można fabrycznej mieszaniny azoksystrobiny i difenokonazolu (np. Amistar Gold Max, Angle, Bicanta, Quadris Gold). Od momentu widocznych pierwszych pąków kwiatowych lub zaczątków pąków kwiatowych do fazy osiągnięcia przez strąki typowej długości oraz całkowitego uformowania nasion (BBCH 51-79), można użyć fludioksonil np. Geoxe 50 WG, który zabezpieczy plantację także przed szarą pleśnią. Od fazy pełni rozwoju kwiatostanu na głównym pędzie do fazy pełni kwitnienia (BBCH 53-65) stosować można protiokonazol (np. Protikon 250 EC, Virid 250 EC). Od fazy widocznych pierwszych pąków kwiatowych do osiągnięcia fazy docelowej długości strąków, gdy nasiona wypełniają większość zagłębień w strąkach (BBCH 51-79) sięgnąć można po gotową mieszaninę fabryczną fluopyramu i protiokonazolu w preparacie Propulse 250 SE, która zabezpiecza uprawę także przed zgorzelą pędów i zgorzelą strąków.
Środki ochrony roślin należy stosować zgodnie z etykietą produktu, przed każdym użyciem zapoznać się informacją zamieszczoną w etykiecie. Ze środków ochrony roślin należy korzystać z zachowaniem bezpieczeństwa.
Sfinansowano z Funduszu Promocji Roślin Oleistych